Czy zastanawialiście się kiedyś Państwo nad rolą stopy w naszym organizmie. Dlaczego jest na tyle istotna, że należałoby poświęcić jej więcej uwagi?
Stopa jest odpowiedzialna za dźwiganie ciężaru naszego ciała oraz poruszanie się po każdej, często nierównej i niestabilnej powierzchni. Potrzebujemy jej podczas stania, chodu, biegu, skoku, czy też wspinania się. Oznacza to, że stopa jest zaprojektowana do przyjmowania dużych sił nacisku. Dlatego w jednakowej mierze musi być jednocześnie: stabilna, mobilna oraz elastyczna. Wielofunkcyjność stopy jest możliwa dzięki współpracy niezwykle zbudowanego aparatu kostnego, więzadłowego oraz mięśniowego. Skuteczność pracy tych układów jest zapewniona dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu trzech łuków stopy.
– kości śródstopia (I, II, III) , kości klinowate (I,II,III), kość łódkową, skokową i piętowa;
– struktury więzadłowe – gwarantujące opór wobec dużych sił, zapewniają stabilizacje, np. podczas skoku;
– struktury mięśniowe – odpowiadają za odbieranie mniejszych sił działających, np. podczas stania oraz kształtują wklęsłość wewnętrznego łuku stopy.
– kość piętową, głowę V kości śródstopia;
– struktury więzadłowe;
– struktury mięśniowe – odpowiadają za napięcie bocznego łuku stopy.
– kości śródstopia, kość sześcienną i kości klinowate;
– struktury mięśniowe.
Nieprawidłowe ukształtowanie łuków stopy, które może być spowodowane wiotkością więzadeł i torebki stawowej oraz niewydolnością mięśni, powoduje zaburzenia biomechaniki stopy. Najczęstszym problemem z jakim borykają się pacjenci jest płaskostopie, czyli obniżenie sklepienia poprzecznego i podłużnego łuku stopy. Konsekwencją tego jest powstanie przewlekłych stanów zapalnych więzadeł, obrzęk i ból tkanek oraz trudności w poruszaniu się.
Do najczęstszych objawów zaliczamy piekący ból podeszwowej części stopy, zgrubienie naskórka (odciski, modzele) zazwyczaj na wysokości II i III głowy kości śródstopia. Tego typu zmiany są konsekwencją wieloletnich przeciążeń i mogą doprowadzić do tzw. nerwiaka Mortona, czyli przewlekłego ucisku nerwu między kośćmi śródstopia, a podłożem.
Często wynikiem płaskostopia poprzecznego jest paluch koślawy (hallux). To dolegliwość z którą spotykam się w swojej codziennej praktyce terapeutycznej bardzo często, pacjentkami są głównie kobiety pomiędzy 30 a 70 rokiem życia.
Dolegliwość ta polega na obrzęku torebki stawowej I kości śródstopia oraz środkowym przemieszczeniu stawu śródstopno-paliczkowego, w rezultacie I paliczek wypychany jest ku bokowi. Częstym powodem powstania halluxa są nieprawidłowości w obrębie np. stawu skokowego dolnego, stopa płasko-koślawa z dużą pronacją.
Do niewydolności aparatu mięśniowo-więzadłowego przyczyniają się również duże obciążenia statyczne i dynamiczne, noszenie nieodpowiedniego obuwia (zwężone czubki, buty na obcasie), czynniki genetyczne, nadwaga, stojący i nieaktywny tryb życia.
W tym przypadku profilaktyka i leczenie dolegliwości sprowadza się do dopasowania odpowiedniego obuwia, zaopatrzenia ortopedycznego (wkładki korygujące) oraz indywidualnie dobranych ćwiczeń, w zależności od przyczyny problemów, wieku oraz płci. Często w procesie leczenia zalecam moim pacjentom miejscowe zabiegi przeciwzapalne fizykalne: fala uderzeniowa, laser wysokoenergetyczny, krioterapia miejscowa, bo są efektywne i przynoszą pacjentowi ulgę w bólu.
Kolejną częstą dolegliwością z jaką borykają się moi pacjenci, niezależnie od wieku i płci, jest ostroga piętowa. Jest to zapalenie rozcięgna podeszwowego spowodowane podrażnieniem jego bliższego przyczepu oraz otaczających tkanek przez wyrośla kostne znajdujące się przy kości piętowej.
Etiologia schorzenia jest związana z kumulacją przeciążeń podeszwowej części stopy. Poprzez powtarzalny nacisk na kość piętową aktywowane są komórki kościotwórcze, które powodują wytworzenie narośli kostnej (osteofit). Regularne podrażnienie aparatu więzadłowo-mięśniowego finalnie powoduje zapalenie rozcięgna podeszwowego, które jest usztywnione i mało elastyczne. Dotyczy to nie tylko osób starszych, ale także osób młodych i aktywnych fizycznie na skutek braku odpowiedniej profilaktyki (zaniedbywanie rozciągania, mało elastyczne obuwie, twarde podłoże treningowe) oraz osoby z nadwagą i otyłością (zespół metaboliczny).
Ostroga piętowa objawia się ostrym bólem stopy podczas obciążania i ucisku przyśrodkowej części pięty. Charakterystyczny jest również ból poranny – w momencie stawiania pierwszych kroków, który ustępuje w trakcie dnia, ponownie zwiększając swoją intensywność przy dłuższym chodzeniu.
Przy pojawianiu się bólu oraz niepokojących wyżej wymienionych objawów zaleca się wizytę u ortopedy lub fizjoterapeuty, którzy pomogą w doborze odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego oraz zabiegów rehabilitacyjnych. Natomiast podolog zwalczy wszelkiego rodzaju zmiany skórne na podeszwach, np. modzele, grzybice, zmiany łuszczycowe, wrastające paznokcie, kurzajki. Kompleksowym procesem leczenia problemów stóp zajmuje się zespół specjalistów w przychodni CKR Filia Ursynów.
W mojej pracy fizjoterapeutycznej w leczeniu problemów ze stopą, zalecam używanie wygodnego obuwia z miękką podeszwą, ćwiczenia nacelowane na rozwiązanie pierwotnej przyczyny problemu ze stopą oraz stosowanie odpowiedniej higieny stopy (gładki i elastyczny naskórek, zadbane paznokcie). W uzasadnionych przypadkach – stosowanie indywidualnie dobranych wkładek ortopedycznych. Ponadto – chodzenie boso po różnorodnym, także nierównym podłożu (trawa, piasek). W wielu przypadkach uzyskuję bardzo dobre efekty terapii z zastosowaniem terapii manualnej, polegającej na mobilizacji i manipulacji stawów, terapii na tkankach miękkich, ćwiczeń wzmacniających, rozciągających i równoważnych oraz zabiegów fizykoterapeutycznych,
Poniżej przykłady prostych ćwiczeń, które zalecam moim pacjentom, do samodzielnego wykonywania w dowolnym czasie.
Ćwiczenie 1. Rolowanie piłki
Ćwiczenie 2. Rolowanie wałka
Ćwiczenie 3. Mobilizacja palców
Ćwiczenie 4. Rozciąganie łydki
Ćwiczenie 5. Ćwiczenie równoważne na berecie
Mówiąc o problemach w obrębie stóp nie można nie wspomnieć o jeszcze innym potencjalnym zagrożeniu. Stwarza ono trudność w ustaleniu przyczyny dolegliwości w obrębie narządu ruchu – rozróżnieniu czy problem jest natury mechanicznej, czy też konsekwencjami zaburzeń metabolicznych, czy immunologicznych. Jednym z przykładów jest dna moczanowa.
Schorzenie to jest spowodowane odkładaniem się w tkankach kryształów moczanu sodu, które powstają na skutek niewłaściwego metabolizmu puryn (białka) i wzrostu ich stężenia w organizmie.
Kwas moczowy osadza się w miejscach, gdzie krążenie jest zaburzone, a następnie ulega krystalizacji. Złogi kryształków prowadzą do powstawania guzków dnawych, które wywołują stany zapalne stawu. Mogą one się tworzyć również w narządach wewnętrznych uciskając na pobliskie nerwy. Dna moczanowa występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn oraz u osób starszych.
Choroba rozpoczyna się zazwyczaj nagłym i ostrym bólem stawu, np. palucha, ograniczeniem jego ruchomości, obrzękiem i zaczerwieniem. Paluch ma czerwoną, sinawą, gładką i połyskującą skórę, która jest bardzo tkliwa i wrażliwa na najmniejszy ucisk. Dotknięci takimi objawami pacjenci najczęściej szukają pomocy u ortopedy. Znam pacjenta – z zawodu kucharza, który po obfitym posiłku z owoców morza, popijanym czerwonym winem, następnego dnia trafił na ostry dyżur z dotkliwym bólem w obrębie stopy. Lekarz zlecił mu badanie RTG stopy, po czym zalecił założenie gipsu na stopę i podudzie, na okres 2 tygodni. Na szczęście, pacjent, zaniepokojony brakiem diagnozy i dziwnym zaleceniem, udał się do innego lekarza ortopedy, który po wywiadzie wstępnym skierował go na badanie kwasu moczowego. Wynik testu (pow. 8 mg/dl) wskazywał na problem o podłożu metabolicznym, a nie ortopedycznym.
Dnie moczowej (podagra) czasem towarzyszą także inne choroby cywilizacyjne, np. otyłość, nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca i zaburzenia lipidowe. Ponadto narażone na nią są osoby spożywające produkty bogate w puryny (np. owoce morza, mięso, podroby, tłuste sery) oraz nadużywające alkoholu, zwłaszcza czerwonego wina.
Jeżeli u pacjenta przez dłuższy czas występują wspomniane objawy, wskazany jest regularny pomiar kwasu moczowego i wizyta u reumatologa. Jeżeli diagnoza się potwierdzi, zaleca się zmianę diety na niskopurynową. Często zostaje wprowadzone dodatkowo specjalistyczne leczenie farmakologiczne (zastrzyki z kortykoidów), nieraz punkcje płynu w obrębie stawu.
Autorka:
mgr Marta Czechowska, fizjoterapeutka, trener personalny, absolwentka kierunku: Fizjoterapia II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Obecnie w trakcie podyplomowych studiów na kierunku: Osteopatia.
W Przychodni Ortopedyczno-Rehabilitacyjnej CKR Filia Ursynów zajmuje się usprawnianiem osób z zespołami bólowymi, rehabilitacją pourazową i pooperacyjną oraz profilaktyką i edukacją pacjenta. W swojej pracy wykorzystuje terapię na tkankach miękkich oraz elementy treningu funkcjonalnego opartego na stabilizacji kręgosłupa i stawów obwodowych.
